- Założenie parafii
- Pierwszy kościół
- Objęcie parafii przez Franciszkanów
- Drugi kościół
- Witraże i stacje drogi krzyżowej
- Kościół dolny
- Szkoła Św. Stanisława
- Cmentarz Św. Stanisława
- Podniesienie kościoła do godności bazyliki
Parafia Św. Stanisława, biskupa i męczennika została założona i sfinansowana przez przyszolosciowo patrzacych, ciężko pracujących i pobożnych polskich imigrantów, którzy przybyli do Chicopee w latach osiemdziesiątych dziewiętnastego wieku. Młodzi Polacy pragnęli założyć i sfinansować swój własny kościół, w którym mogliby modlić się w ojczystym języku, podtrzymywać polskie zwyczaje i tradycje, które bardzo sobie cenili i mieć przez to poczucie akceptacji i bezpieczeństwa. Poświęcenie się Bogu, rodzinie, ojczyźnie, pracy i Kościołowi charakteryzowało Polaków. Korzenie polskiej parafii są głębokie, podczas gdy gałęzie, które rozwijały się przez ponad wiek stały się bardzo rozłożyste. Nawet pobieżny przegląd spisów parafialnych potwierdza ogromne zróżnicowanie pochodzenia parafian.
W roku 1890 biskup ordynariusz powierzył zorganizowanie polskiego kościoła ks. Franciszkowi Chałupce. Pierwszy, drewniany kościół Św. Stanisława, biskupa i męczennika znajdował się w miejscu, gdzie obecnie stoi Szkoła Św. Stanisława. Pierwsza msza św. – pasterka, została odprawiona przez ks. Chałupkę na Boże Narodzenie 1891 roku w niewykończonym kościele. Ten kościół był nie tylko pierwszym kościołem w parafii Św. Stanisława, ale również pierwszym, polskim kościołem w zachodniej części stanu Massachusetts.
Przez ponad dekadę parafia była pod egidą księdza diecezjalnego, ale w pierwszych latach dwudziestego wieku duchowa opieka nad parafią została powierzona Franciszkanom (Zakon Braci Mniejszych Konwentualnych). W czerwcu 2002 roku Franciszkanie obchodzili stulecie pracy w parafii Św. Stanisława. Parafia jest duża, żywa i spójna, chociaż obecnie nie jest już jedynie dla Polaków. Również wszyscy proboszczowie mieli polskie lub polsko-amerykańskie pochodzenie, chociaż wielu kapłanów nie-Polaków pracowało w parafii.
Drugi kościół Św. Stanisława, biskupa i męczennika, który znajdował się przy ulicy Front Street w Chicopee, został zbudowany w 1908 roku, aby pomieścić wzrastającą ilość parafian. Imponujących rozmiarów kościół z brązowego kamienia, przypominający katedrę, w neobarokowym stylu jest uważany za jeden z najbardziej okazałych kościołów w okolicy. Przestrzenne wnętrze może pomieścić około 800 osób w nawie głównej i dwóch bocznych. W roku 1920 na chórze zostały zainstalowane organy.
Bazylikę przyozdabiają śliczne witraże, dzieło utalentowanych, europejskich artystów. Każdy witraż, a jest ich wiele, ma własny temat. Na ścianach, pomiędzy witrażami na pierwszym poziomie, znajdują się stacje drogi krzyżowej. Artystycznie rzeźbione i malowane figury są umieszczone w niedużych niszach. Bazylika jest wypełniona jeszcze wieloma religijnymi symbolami.
Parafianie mają do dyspozycji zarówno kościół górny i dolny, w których mogą się modlić. Styl kościoła dolnego jest bardziej współczesny. Kościół dolny jest używany podczas tygodniowych mszy św., spowiedzi, wystawienia i adoracji Najświętszego Sakramentu oraz innych nabożeństw. Duża kolekcja relikwiarzy znajduje się w specjalnie wybudowanych szafach obok zakrystii.
W niecałe dziesięć lat od formalnego założenia parafii, parafianie wraz ze swoim proboszczem uznali za najważniejsze swoje zadanie założenie szkoły, do której dzieci mogłyby uczęszczać. W szkole mogły one zdobywać podstawowe wiadomości potrzebne w codziennym życiu oraz otrzymać solidne, religijne wykształcenie. Szkoła uczyła ich ponadto polskiego języka, kultury i dziedzictwa. Dzieci miały możliwość uczyć się po polsku i angielsku. Pierwszą szkołę parafialną otworzyły trzy Siostry Felicjanki w 1897 roku, a składały się na nią dwie klasy w suterenach kościoła. Od 1902 roku Siostry Franciszkanki od Św. Józefa stanowiły personel szkoły. W połowie dwudziestego wieku świeccy nauczyciele zaczęli zasilać grono nauczycielskie z powodu niedoboru sióstr. Szkoła ciągle się rozwijała i wiele zmian się dokonało. Wzniesiono nowe budynki. Po wybudowaniu drugiego kościoła pierwszy przeznaczono na szkołę i salę parafialną. W niedługim jednak czasie szkoła potrzebowała więcej pomieszczeń. Pierwszą część budynku z cegły postawiono w 1916 roku. W roku 1925 pierwszy kościół zburzono, a na jego miejscu wybudowano drugą część szkoły. Tak powiększoną szkołę otwarto w 1926 roku. Przetrwała ona aż do 1973 roku, kiedy to pożar zniszczył ją zupełnie. Nowa szkoła powstała z popiołu została otwarta 5 stycznia 1976 roku. Program nauki był ciągle rozwijany, rozszerzany i dostosowywany dla dzieci od przedszkola do 8 klasy. W roku 2000 szkoła została akredytowana do New England Association of Colleges and Schools.
W 1924 roku parafia zakupiła działkę ziemi przy ulicy Montgomery Street w Chicopee na Cmentarz Św. Stanisława. Działka miała powierzchnię 125 akrów. Cmentarz znajduje się w odleglosci 3 mil od Bazyliki Św. Stanisława. Duży cmentarz jest wyjątkowo dobrze utrzymany. Niewielka i odnowiona kaplica jest używana podczas obrzędów pogrzebowych w czasie niepogody.
Po spełnieniu przepisanych wymagań kościół Św. Stanisława, biskupa i męczennika otrzymał status bazyliki. Tytuł “bazyliki mniejszej” nadał kościołowi papież Jan Paweł II w 1991 roku, w czasie obchodów stulecia istnienia parafii. Majestatyczna bazylika Św. Stanisława, biskupa i męczennika ze swoim zewnętrznym i wewnętrznym pięknem przynosi chwałę Bogu i ludziom.
SZCZESC BOZE – GOD BLESS!
oprac. Gladys A. Midura